My Best Doctor
Dr. IskandarFirzada
bin Osman
MD
(USM), MMed (Family Medicine) (USM),
MAFPM
(Mal.), FRACGP (Australia), FAFPM (Mal.),
Fellow
in Adolescent Health (Melbourne)
Family
Medicine Specialist / Primary Care Physician
Date: 17 November 2014
Day: Monday
Time: 2.20 pm
Venue: Klinik Kesihatan Jaya Gading, Kuantan
Routine check-up:
Weight: 73.1 kg
Blood pressure: 120/80 (normal)
Pulse rate: 60/min (regular)
Glucose: 5.9 (fasting)
Mouth: No oral candidiasis
Lung: Clear
Temujanji kali ini
turut ditemani Kak Da dan Ummie disertai 3 orang sahabat komuniti atas
keperluan masing-masing. Selesai routine
check-up, aku meneruskan consultation
dengan bertanyakan beberapa soalan yang diajukan oleh rakan-rakan komuniti.
Soalan 1:
Apa pendapat Dr.
Iskandar tentang isu kanak-kanak yang telah beberapa kali diarahkan bertukar
sekolah semata-mata disebabkan statusnya sebagai people living with HIV (PLHIV) yang berlaku baru-baru ini akibat anggapan bahawa kanak-kanak
tersebut membahayakan kanak-kanak yang lain?
Jawapan:
Mengikut Konvensyen
Hak Kanak-Kanak Bangsa-Bangsa Bersatu (1989) yang telah diratifikasikan oleh
177 negara, Artikel 28 menyatakan bahawa setiap kanak-kanak berhak mendapat
pendidikan berasaskan prinsip ‘peluang yang sama’ (equal opportunity).
Dalam Artikel 29 pula
ada menjelaskan matlamat sebenar pendidikan yang berhak diperolehi oleh
kanak-kanak iaitu membangun jati diri, membangun kemampuan fizikal dan mental
ke tahap potensinya yang maksimum, dan menyediakan kanak-kanak itu untuk mampu
hidup aktif dan penuh tanggungjawab semasa dia dewasa.
Kanak-kanak PLHIV tersebut tidak membahayakan
sesiapa pun.
AHP Pie:
Jelas bahawa isu
tersebut sepatutnya tidak timbul, tetapi terdapat pihak yang mungkin berhujah
bahawa mereka tidak menghalang kanak-kanak tersebut mendapat pendidikan, cuma
kanak-kanak tersebut diarah bertukar sekolah atas sebab-sebab kemaslahatan dan
kepentingan umum.
Persoalannya, apakah
kemaslahatan dan kepentingan umum tersebut? Adakah di sekolah baru kelak, tidak
timbul lagi isu yang sama?
Kanak-kanak tersebut
dan ibu bapa angkatnya (non-PLHIV) boleh mengalami tekanan akibat diarahkan berpindah
sekolah berulang kali dan bayangkan jika kita berada dalam situasi mereka. Adilkah
kita membiarkan kanak-kanak tersebut didiskriminasi begitu?
Stigma, diskriminasi, dan judgmental merupakan pembunuh sebenar PLHIV.
Soalan 2:
Seorang rakan
komuniti baru sahaja memulakan rawatan HAART.
Doktor yang merawat beliau di Hospital Sungai Buloh (HSB) telah memberikan
preskripsi Raltegravir. Disebabkan Raltegravir masih baru digunakan di Malaysia, apa pendapat Dr. Iskandar tentangnya?
Jawapan:
Menurut Dr. Iskandar,
Raltegravir biasanya akan
dipreskripsikan kepada PLHIV yang
masih treatment naïve iaitu masih
belum memulakan sebarang rawatan HAART.
Selain itu, ianya
juga diberikan kepada PLHIV yang
mengalami masalah atau tidak boleh tolerate
dengan HAART regime terdahulu, contohnya tidak serasi.
Disebabkan ianya dikira masih baru, Raltegravir masih lagi mahal. Kelebihan Raltegravir ialah tidak mempunyai kesan sampingan, tidak
memerlukan pemantauan khusus, dan tidak memerlukan kombinasi. Ianya seperti
memakan vitamin. Tetapi kesan jangka panjang masih belum dapat dipastikan lagi.
Jadi,
penggunaannya masih belum menyeluruh ke seluruh negara. Disebabkan komuniti
tersebut mendapat rawatan di HSB, Dr. Iskandar berpendapat, ianya adalah wajar
kerana di HSB, terdapat ramai doktor pakar dalam bidang infectious disease (ID).
Soalan 3:
Apa pendapat terkini
Dr. Iskandar tentang pengurusan jenazah berisiko?
Jawapan:
Seperti yang telah
beberapa kali ditegaskan sebelum ini, pengurusan jenazah berisiko tidak perlu menggunakan
sebarang campuran cecair peluntur (bleach),
kecuali jenazah yang telah reput, kemalangan maut, atau terdapat luka terbuka,
tidak kira jenazah tersebut PLHIV
atau non-PLHIV.
Penggunaan bleach pun sekadar sebagai
standard of procedure (SOP) untuk
mencegah jangkitan akibat pathogen,
bukan disebabkan oleh HIV kerana HIV tidak berjangkit dengan cara tersebut.
Jika jenazah berdarah
atau terdapat cecair badan yang mengalir, hanya selapisan plastik sahaja
digunakan sebagai alas tambahan kepada kain kafan untuk memudahkan urusan
pengkebumian dan mengelakkan aib jenazah.
Pihak Kementerian
Kesihatan Malaysia (KKM) juga tidak lagi memantau pengurusan jenazah berisiko yang
dikendalikan oleh para pengendali jenazah kerana pengurus jenazah terlatih
sedia maklum menguruskannya. Cukup sekadar memakai pakaian pengurusan jenazah
biasa sebagai Personal Protection
Equipment (PPE).
Nota:
Tolong fahami perbezaan dan persamaan maksud antara Pengurusan Jenazah Berisiko dengan jenazah PLHIV.
Soalan 4:
Salah seorang rakan
komuniti telah menjalani ujian renal
function (ujian berkaitan fungsi buah pinggang atau ginjal). Keputusan
ujian yang diterimanya telah membimbangkannya kerana beliau sedang menjalani rawatan HAART.
Jawapan:
Setelah melihat result ujian renal function yang disertakan, Dr. Iskandar berpendapat memang
bacaan kandungan kolestrolnya agak tinggi, tetapi tiada apa-apa yang perlu
dirisaukan.
Ianya bergantung kepada pola pemakanan, gaya hidup, dan faktor usia individu.
Mereka yang telah
memulakan rawatan HAART tidak perlu
risau tentang kesan HAART terhadap
sistem tubuh, kecuali mereka yang mempunyai diabetes, darah tinggi, dan bacaan kolesterol. PLHIV yang turut mempunyai masalah kesihatan seperti yang dinyatakan, perlu dipantau dengan lebih kerap.
Tahap kesihatan akan
dipantau secara berkala dan jika perlu akan dirawat seberapa segera.
Sesetengah
kombinasi rawatan HAART seperti Efavirenz mungkin memberi kesan penambahan kolesterol dalam
badan.
Dr. Iskandar
menyatakan bahawa antara kaedah terbaik yang patut dilakukan oleh rakan
komuniti tersebut, termasuk sesiapa sahaja, adalah dengan cara berhenti merokok
(jika merokok), sentiasa bersenam, dan kawal diet pemakanan, khususnya mengurangkan
saturated fat (lemak tepu) atau low-density lipoproteins (LDL).
Soalan 5:
Apakah yang
dimaksudkan dengan exposure prone
procedure?
Jawapan:
Menurut Dr. Iskandar,
dari sudut amalan pekerjaan di kalangan kakitangan penjagaan kesihatan (health care workers) seperti doktor,
pembantu perubatan, jururawat, dan
lain-lain staf yang berhadapan dengan para pesakit, perlu dikenal pasti jika
tugasan harian mereka itu terlibat dengan exposure
prone procedure.
Exposure prone procedures (EPPs) are those where there is a risk that
injury to the worker may result in exposure of the patient's open tissues to
the blood of the worker. These procedures include those where the worker's
gloved hands may be in contact with sharp instruments, needle tips or sharp
tissues (spicules of bone or teeth) inside a patient's open body cavity, wound
or confined anatomical space where the hands or fingertips may not be
completely visible at all times.
Kakitangan kesihatan
perlu memastikan sama ada prosedur merawat pesakit berisiko boleh mencederakan
mereka. Sekiranya semua prosedur dipatuhi, mereka tidak sepatutnya cedera.Namun
begitu, terdapat sesetengah keadaan, ianya mungkin berlaku di luar kawalan.
Contoh, jika rawatan
yang dijalankan melibatkan tulang yang patah atau tajam, akibatnya mereka
mungkin turut tercedera semasa merawat. Sekalipun langkah yang sepatutnya telah diambil, risiko tetap ada kerana sesetengah keadaan, perawat tidak nampak
kedudukan tulang patient yang patah
itu dari luar badan.
Contoh lain, seorang dentist
memeriksa gigi patient. Sebahagian
tangannya perlu memasuki mulut patient.
Dalam keadaan itu, dentist tersebut
tidak dapat melihat tangannya yang terlindung daripada pandangan mata dan
mungkin ketika itu jarinya terluka akibat terkena bahagian tertentu pada gigi
yang rosak tersebut.
Secara umumnya
situasi beginilah yang dinamakan exposure
prone procedure dan banyak kes begini berlaku di bahagian kecemasan.
Soalan 5:
Adakah benar bahawa
pelajar perubatan dan bakal nurses
yang didiagnos sebagai PLHIV tidak
akan ditawarkan untuk berkhidmat dalam KKM?
Jawapan:
Begitulah dasar
terkini KKM, tetapi kepada pelajar perubatan peringkat diploma dan Ijazah
Sarjana Muda atau degree asas sahaja.
Jika mereka telah ditawarkan atau sedang berkhidmat dengan KKM, dan
ditawarkan melanjutkan pelajaran ke peringkat Ijazah Sarjana atau Master, ianya tidak menjadi isu.
Cuma Master tersebut mungkin perlu ditukar
kepada bidang lain yang tidak terlibat dengan exposure prone procedure demi menjaga kebajikan staf itu sendiri
dan untuk mengelakkan salah faham.
Semua majikan,
termasuk KKM, mempunyai hak untuk memilih pekerja. Contohnya, jika KKM enggan
menerima seorang siswazah perubatan disebabkan beliau merupakan seorang PLHIV, maka senario itu kita tidak boleh
namakan sebagai diskriminasi.
Tetapi, jika
seseorang pengamal perubatan (doktor atau jururawat), contohnya, memang telah dilantik,
atau sedia berada di dalam perkhidmatan, kemudian didapati HIV positif dalam
perkhidmatan, dan dibuang kerja kerana status kesihatannya itu, barulah tepat
jika kita menyatakan KKM melakukan diskriminasi.
KKM hanya boleh re-assign their duties atau memberikan
tugasan lain kepada seseorang pengamal perubatan yang dikenal pasti positif HIV
ketika berada di dalam perkhidmatan. Contohnya, pengamal perubatan itu akan ditempatkan
di bahagian pengurusan atau yang tidak terlalu terlibat dengan patients.
Nota:
Sekali lagi diulangi,
bukan kerana berisiko menjangkitkan HIV kepada patients kerana mereka tidak membahayakan sesiapa bahkan turut
mampu menguruskan kes-kes exposure prone
procedure apabila viral load
mereka kekal rendah, tetapi demi kebajikan mereka sendiri dan mengelakkan salah
faham.
Syarat utama prosedur kes-kes
begini ialah kakitangan kesihatan terbabit perlu memastikan viral load HIV rendah, viral load Hepatitis-B adalah sifar, dan
viral load Hepatitis-C rendah dan memastikan PPE diamalkan.
Bagaimana dengan kerahsiaan maklumat
PLHIV tersebut ketika meneruskan perkhidmatan di sesebuah hospital kerana
terdapat aduan yang mendakwa status kesihatan mereka telah disebarkan?
Hanya Ketua Jabatan
yang boleh dan perlu mengetahui status positif HIV seseorang kakitangan di
bawah seliaan beliau. Adalah menjadi tanggungjawab beliau untuk memastikan
kerahsiaan perkara tersebut.
Jika Ketua Jabatan
mahu memberikan maklumat berkenaan kepada orang lain, kakitangan tersebut perlu
dimaklumkan terlebih dahulu. Sekiranya berlaku kebocoran maklumat sulit
tersebut, kakitangan terbabit boleh memberikan amaran untuk diambil tindakan kepada
Ketua Jabatan dan kakitangan yang lain.
Soalan
6:
Suami kepada salah
seorang rakan komuniti (Haikal – bukan nama sebenar) mengalami Cerebellar Ataxia. Penyakit ini
menyebabkan sel otak Haikal semakin mengecut. Kini Haikal telah diletakkan di
bawah status pool dalam
perkhidmatan beliau sebagai penjawat awam. Adakah penyakit ini bersifat genetik kerana ibu Haikal turut
menderita penyakit yang sama?
Haikal kini mengalami
tekanan. Adakah wujud peer support group
yang khusus untuk Haikal?
Jawapan:
Itulah antara bukti
yang menunjukkan bahawa PLHIV sebenarnya masih sangat beruntung, masih boleh
dirawat, dan meneruskan kehidupan seperti biasa berbanding pesakit-pesakit
kronik lain. Cuma bezanya stigma, diskriminasi dan judgemental sangat ketara terhadap PLHIV.
Cerebellar Ataxia memberi kesan terhadap otak patient. Patient akan mengalami masalah koordinasi terutama untuk mengawal
pergerakan. Buat masa ini, memang tiada rawatan khusus yang boleh diberikan. Patients hanya mampu diberikan rawatan
kaunseling dan fisioterapi. Fisioterapi pula hanyalah sekadar untuk melembutkan koordinasi
tubuh patient dan melambatkan kesan
serangan penyakit.
Cerebellar Ataxia tidak semestinya bersifat genetik. Untuk
memastikannya, pemerhatian terhadap gen dan kromosom pesakit dan anak-anaknya perlu
dilaksanakan. Namun begitu, ianya boleh dikatakan tidak perlu kerana jika sudah
ditakdirkan berlaku, ianya tidak akan mengubah apa-apa dan tetap akan berlaku
terhadap sesiapa sahaja.
Kesihatan itu
terbahagi kepada 4:
·
Fizikal
·
Mental
·
Sosial
·
Psikologikal
Jika seseorang patient itu tidak boleh dirawat
fizikalnya, beliau masih boleh dirawat dari segi psikologikalnya. Psikologi
seseorang patient itu boleh dirawat
melalui kaunseling.
Haikal atau ahli-ahli
keluarganya boleh merujuk kepada Pegawai
Kerja Sosial Perubatan (PKSP) di mana-mana Klinik Kesihatan untuk tujuan
kaunseling dan mencadangkan peer support
group yang sesuai.
Jika tiada support group, support pula tidak semestinya dalam bentuk kumpulan senasib sahaja kerana Cerebellar Ataxia jarang
berlaku. Kaunselor, ahli keluarga,
ahli kariah, dan rakan-rakan sangat membantu memulihkan semangat patient.
Soalan 7:
Bagi PLHIV yang mahu mendapatkan zuriat bebas
HIV, dinasihatkan supaya viral load
kurang daripada 1000 atau sebaik-baiknya tidak dapat dikesan (not detected). Sebaliknya, ada
sebahagian doktor tetap mencadangkan pengasingan sperma dilakukan dengan alasan bahawa risiko jangkitan tetap berlaku.
Sebelum ini,
teknologi sedemikian hanya wujud di luar negara. Benarkah sudah sudah wujud kemudahan
teknologi pengasingan sperma tersebut di Malaysia untuk tujuan memperolehi
zuriat bebas HIV?
Jawapan:
Menurut Dr. Iskandar,
ada kemungkinan teknologi pengasingan sperma seumpama itu sudah wujud di
Malaysia. Walau bagaimanapun, bagi PLHIV
yang mahu mendapatkan zuriat bebas HIV, cukup sekadar patuh kepada rawatan dan
pastikan viral load adalah rendah
atau not detected.
Kerana itulah
menjadi dasar KKM sekarang bahawa PLHIV
yang baru berkahwin perlu diberi rawatan HAART
serta-merta untuk mengelakkan jangkitan kepada pasangan dan bakal zuriat.
Langkah tersebut
telah memadai dan terbukti mereka yang PATUH kepada rawatan tidak menjangkitkan
virus kepada pasangan serta zuriat. Tetapi jika ada yang mahu mencuba dan
mempunyai kemampuan kewangan, terpulang kepada pilihan masing-masing asalkan
rawatan HAART telah diambil.
Soalan 8:
Mohon penjelasan
sekali lagi tentang kemungkinan jangkitan HIV melalui kaedah berkucupan atau wet kiss.
Contoh lain, seorang PLHIV mempunyai luka terbuka pada
tangannya tanpa sedar telah membantu merawat ulser di dalam mulut rakannya.
Mungkinkah HIV daripada luka terbuka itu berjangkit melalui ulser berkenaan?
Jawapan:
Menurut Dr. Iskandar,
secara teorinya, kemungkinan itu ada. Tetapi secara praktikalnya, masih tidak
dapat dibuktikan.
Ulser bukan merupakan luka terbuka, tetapi
hanyalah kudis. Untuk contoh yang diberikan tadi, jangkitan HIV hanya boleh
berlaku sekiranya luka terbuka pada tangannya itu memasuki salur darah rakan yang dirawatnya. Jika hanya sekadar menitik,
jangkitan tidak boleh berlaku.
Bahagian bawah ulser
terdapat selapisan perlindungan yang Allah jadikan untuk memastikan jangkitan
tidak berlaku. Fitrah pemulihan sesuatu luka atau kudis itu adalah bermula dari
bawah ke atas atau dari dalam ke luar.
Soalan 9:
Banyak persoalan
daripada rakan komuniti yang terlalu risau apabila terlewat mengambil ubat HAART dari masa yang sepatutnya.
Jawapan:
Menurut Dr. Iskandar,
dua perkara penting yang sangat perlu dijaga oleh PLHIV berkaitan dengan rawatan HAART
ialah makan ubat tepat pada masanya (be
punctual) dan jangan tinggalkan (don’t
miss it).
Nota:
Berdasarkan dua
perkara tersebut, pandai-pandailah buat pertimbangan. Ada beberapa perkara
tidak sesuai dikongsi secara umum untuk mengelakkan salah faham.
Itu sahaja perkongsian kali ini. Moga ada manfaat
dan panduan kepada semua. Selebihnya kami mengambil sedikit masa untuk saling bertanya
khabar dan mengetahui perkembangan semasa kami sekeluarga.
Jazakumullah khair kathira
kepada Dr. Iskandar Firzada bin Osman dan semua kakitangan KK Jaya Gading,
Kuantan yang memberikan perkhidmatan yang sangat professional dan cemerlang.
Aku, sekadar hamba,
Mohamad bin Wahid @ Pie @ AHP
Info
Berkaitan:
Laman Web Rasmi PPWM:
Facebook Fanpage PPWM:
No. Akaun PPWM:
Bank: Maybank
Nombor Akaun: 5560 5750
3949
Nama Pemegang Akaun:
Pertubuhan Positive Warriors Malaysia
Para pembaca boleh berkongsi
pengalaman melalui FB AHP Positive Warriors Support Group (Secret Group).
Anda juga dialu-alukan menjadi ahli Pertubuhan Positive Warriors Malaysia
(PPWM). Untuk menyertai, sila hubungi admins yang berikut:
